ایست قلبی هنگامی رخ می‌دهد که عاملی ریتم ضربان قلب را به طور ناگهانی به ریتمی غیرمنظم و غیرموثر تبدیل می‌کند.
هر روز تعداد زیادى از افراد دچار ایست قلبى مى‌شوند و به این علت فوت مى‌کنند. بیشتر این افراد را مى توان با مراقبت سریع اورژانس نجات داد.
ایست قلبی در واقع یک نوع حمله قلبی است. دو نوع حمله قلبى وجود دارد:
یکى "انفارکتوس عضله قلب" که هنگامى رخ مى‌دهد که یک لخته خون شریان تغذیه‌کننده قلب را مسدود مى‌کند. این انسداد معمولاً باعث درد قفسه سینه یا سایر علایم هشداردهنده مى‌شود که مى تواند براى ساعت ها به طول انجامد.
نوع دوم حمله قلبى یا "ایست قلبی" آن چنان سریع رخ مى دهد که هیچ وقتى براى فراخواندن کمک وجود ندارد. در این مورد باید دو درمان اختصاصى، یکى احیاى قلبى - ریوى (CPR) و دیگرى وارد آوردن شوک الکتریکی بر قلب در طول شش دقیقه آغاز شود و گرنه شانسى براى بقاى بیمار یا زنده ماندن او بدون صدمه دائمى مغز وجود ندارد.
اغلب ایست هاى قلبى هنگامى شروع مى‌شود که عاملى ریتم قلب را به "تاکیکاردى بطنى" تبدیل مى‌کند. در این ریتم خطرات تحتانى قلب (بطن ها) ضربان بسیار سریعى پیدا مى‌کنند.
این ریتم ممکن است به "فیبریلاسیون بطنى" بدل شود. در این ریتم ضربان بطن‌ها سریع و در عین حال نامنظم است.
به هر حال در هر دو مورد بطن‌ها آن قدر سریع منقبض مى‌شوند که زمانى براى پرشدن با خون در فاصله ضربان‌ها ندارند. در نتیجه خونى از قلب خارج نمى‌شود، گردش خون متوقف مى‌شود و فرد هشیارى اش را از دست مى دهد. عاملى که باعث ایجاد این ریتم هاى قلبى غیرطبیعى مى شود از شخصى به شخص دیگر متفاوت است.
خود انفارکتوس قلبى هم مى تواند این ریتم هاى غیرطبیعى را ایجاد کند. همچنین مشکلات ساختمانى یا الکتریکى مختلفى در قلب ریتم هاى نامنظم ایجاد مى کند: کم آبى، عدم تعادل پتاسیم، منیزیم یا سایر موادمعدنى در خون، استرس، بعضى بیمارى هاى ارثى، یا ضربه ناگهانى به قفسه سینه.
شناسایى ایست قلبى
ایست قلبى برخلاف انفارکتوس عضله قلب علائم هشداردهنده معدودى ایجاد مى‌کند. ممکن است احساس سرگیجه، سیاهى رفتن چشم یا تنگى نفس کنید و سپس ناگهان هشیارى‌تان را از دست بدهید.
تشخیص دادن علائم ایست قلبى "در فردى دیگر" بسیار مهم‌تراز تشخیص آن در خودتان است چرا که تشخیص سریع امکان واکنش سریع تر و نجات یک زندگى را فراهم مى آورد.
علائم ایست قلبى
توجه داشته باشید که فردى که فقط "غش کرده باشد" به نفس کشیدن ادامه مى دهد و همچنان نبض دارد، در حالى که در ایست ناگهانى قلبى نبض و تنفس وجود ندارد.
چه کار باید کرد؟
اگر فردى را دیدید که دچار ایست قلبى شده است فوراً به سرویس اورژانس تلفن کنید. هرچه زودتر افراد حرفه اى وارد شوند بهتر است.
پس از این کار احیاى قلبى - ریوى را آغاز کنید. فشردن قفسه سینه بیمار یا همان ماساژ قلبى جریان خون به مغز و بقیه اعضاى بدن را برقرار نگه مى‌دارد.
اگر در مکانى هستید که دسترسى به دستگاه شوک دهنده خارجى اتوماتیک وجود دارد با شوک دادن سعى کنید ریتم قلب را به حالت طبیعى برگردانید.
پس از نجات جان بیمار چه باید کرد؟
افرادى که از ایست قلبى جان سالم به در مى برند باید تحت آزمون‌هاى گسترده اى قرار گیرند تا علت مشکل مشخص مى شود، بسیارى از آنها به دفیبریلاتورهایى (شوک دهنده هایى) که در بدن کاشته مى‌شوند نیاز دارند.
این دستگاه ها به طور دائم ریتم قلب را تحت نظر دارند و به طور اتوماتیک اگر ریتم خطرناکى به وجود آید با دادن شوک الکتریکى آن را برطرف مى کنند.
بعضى افراد نیاز به مصرف داروهایى دارند تا از ریتم‌هاى نامنظم قلبى جلوگیرى کند. عده کمى هم که قلب هایشان ظاهراً سالم است ممکن است نیازى به درمان دراز مدت نداشته باشند.
پیشگیرى
پژوهشگران سال ها در تلاش بوده اند راهى بیابند که افرادى را که ممکن است ایست قلبى پیدا کنند مورد شناسایى قرار دهند. تا به حال هیچ آزمون قطعى براى این تشخیص یافت نشده است.
اما امکان دارد با دو آزمون مربوط به خواص الکتریکى قلب یکىT-wave alternates و دیگرى QT-interval dispersion در این امر موفق شد. آزمون هاى ژنتیکى و تغییر پذیرى سرعت ضربان قلب امکانات دیگر در این زمینه هستند.
از آنجایى که پیش بینى در حال حاضر امکان پذیر نیست باید به اقدامات پیشگیرى کننده عمومى متوسل شد.
همان اقداماتى که براى پیشگیرى از سکته قلبى انجام مى دهید به جلوگیرى از ایست قلبى هم کمک مى کند یعنى ترک کردن سیگار، انجام ورزش و فعالیت هاى جسمى، اصلاح رژیم غذایى و در صورت نیاز مصرف داروها براى کاهش فشارخون و کلسترول خون و مراجعه مرتب به پزشک هم مفید است.
ممکن است پزشک در جریان معاینات معمول بیمارى ها یا مشکلاتى را کشف کند که ممکن است شما را در معرض ایست قلبى قرار دهد، از جمله بزرگ شدن قلب، برخى نقائص ساختمانى قلب، یا نامنظمى الکتریکى قلب.
براى افرادى که به هر دلیل مستعد ایست قلبى هستند مصرف مکمل هاى روغن ماهى یا بعضى داروها ممکن است کمک کننده باشد.
بهترین راه براى آماده بودن براى ایست قلبى اطمینان حاصل کردن از دسترسى به سرویس هاى اورژانس پزشکى است. قدم دوم گذراندن یک دوره آموزشى احیاى قلبى ریوى (CPR) و آموختن استفاده از دستگاه شوک دهنده خارجى اتوماتیک است. برخى افراد حتى این وسائل را براى استفاده در خانه هایشان مى خرند.
اگر هم حوصله فعالیت‌هاى اجتماعى را دارید، سعى کنید مقامات شهرى را متقاعد کنید که با تجهیز سرویس هاى اورژانس زمان متوسط پاسخ دهى به اورژانس هاى پزشکى را کاهش دهند.
دکتر مهرداد حلوایی
متخصص فیزیولوژی جانوری و کنترل آفات شهری و صنعتی از دانشگاه تسینگ هوآی چین
